دهم ذی الحجه علاوه بر عید بزرگ بندگی، عید قربان، از پنج سال پیش یادآور یک روز مهم دیگر است، روزی که بی کفایتی آل سعود هزاران داغ بر دل خانواده‌های مسلمان گذاشت و عید بسیاری را عزا کرد و حالا بعد از ۵ سال برای بعضی ها گرد فراموشی نشسته است روی خاطرات سخت و تلخ این روز.
دوم مهرماه سال ۱۳۹۴ هجری شمسی، ۱۰ ذی الحجه ۱۴۳۶ هجری قمری و روز عید قربان،همزمان با مراسم رمی جمرات بود که در منطقه منا شهر مکه فاجعه رخ داد. تقاطع خیابان ۲۰۴ با خیابان ۲۳۳ منطقه منا جایی بود که مرگبارترین رویداد تاریخ حج در آن رخ داد و در روز عید قربان شاهد جان باختن هزاران نفر از حجاج بود که در بین آنها نام ۴۶۴ نفر از حجاج ایرانی هم به چشم میخورد فاجعه‌ای که در اثر بی مسئولیتی آل سعود رخ داد و حالا نباید اجازه دادن گرد تاریخ روی آن بماند و مهاجرانی که هجرتشان ابدی شد فراموش شوند.
مجموعه ۵ جلدی مهاجران،که روایتی داستانی از زندگی ۵ شهید قرآنی فاجعه مناست، تلاشی است از خانواده عقیق ثبت زندگی این شهدای قرآنی، تا اجازه داده نشود این فاجعه به سادگی فراموش شود. گفت‌وگو مهدی شریفی مدیر خانواده عقیق و دبیر مجموعه مهاجران با خبرگزاری حوزه در ادامه می آید.
ایده مهاجران از کجا آمد؟
سال ۹۴ چند روز بعد از حادثه منا که غم بزرگ ملی کل کشور رو فرا گرفته بود، قراری گذاشته شد تا بچه‌های عقیق سهم خودشون را در زنده نگه داشتن این فاجعه تلخ ایفا کنند. به‌خاطر ارتباطی که با مرکز قرآن سازمان اوقاف داشتیم و می‌شد از این طریق اطلاعاتی رو درباره شهدای قرآنی منا به سرعت و سهولت در اختیار بگیریم، این پیشنهاد مطرح شد که تمرکز کنیم روی شهدای قرآنی. نسخه اولیه کتاب مهاجران با فاصله خیلی کمی از حادثه منا نگارش شد که فقط شامل قطعاتی از زندگی شهید حسنی کارگر و شهید مهدی دانش بود. این کتابچه تک جلدی در سطح محدودی توسط سازمان اوقاف منتشر و توزیع شد. اما این فقط یک شروع بود و هنوز جای کار داشت. اوایل سال ۹۵، ایده تولید مجموعه ۵ جلدی مهاجران به طور جدی‌تر در خانواده عقیق مطرح شد و طرح نگارش این مجموعه تصویب شد.
چرا به فکر تولید این مجموعه افتادید؟
ما معتقدیم که تمامی کسانی که در عرصه رسانه و هنر فعال هستند لازم است که به هر نحوی یاد این حجاج قربانی را زنده نگه دارند و دست به دست هم بدهیم تا نگذاریم بی‌کفایتی و جنایت حکام سعودی در تاریخ فراموش شود. فرقی نمی‌کند برای زنده نگه داشتن این فاجعه تلخ، از چه چیزی و چه کسی بنویسیم. مهم‌ترین هدف پرداختن به اصل واقعه است. ما در عین حال روی کاروان ۵ نفره قرآنی دست گذاشتیم. بین قربانیان حادثه منا چهره‌های مختلفی حضور داشتند که هر کدام دارای حرفه، شغل، جایگاه اجتماعی و خانوادگی مختلفی بودند. بعضی مشهورتر و بعضی‌ها گمنام‌تر بودند و شهدای قرآنی منا وجه اشتراکی داشتند. اینکه این سفر جایزه برگزیده شدن آنها در مسابقات قرآنی کشور بود. همه جوان و آینده‌دار و نخبه بودند و از سرمایه‌های قرآنی کشور به حساب می‌آمدند. این ویژگی‌ها امتیازاتی بود که باعث شد ما هم توجه ویژه‌تری به این شهدای عزیز داشته باشیم و زندگی آنها را درون‌مایه این اثر قرار دهیم.
مخاطبان این مجموعه چه کسانی هستند و قالب هنری آن چیست؟
این مجموعه را باید در قفسه تاریخ شفاهی جا بدهیم. چون متن‌ها برآمده از مصاحبه‌ها و گفتگوهایی است که با اطرافیان شهدا انجام شده است. در عین حال، نویسندگانی که این مصاحبه‌ها را نگارش کردند همه از داستان‌نویس‌های با تجربه و حرفه‌ای هستند و پرداخت‌هایشان روی متن‌ها از نوع روایت‌گری داستانی بوده که باعث جذابیت و خوش‌خوان شدن کتاب‌ها شده است. وقتی این کتاب‌ها را ورق می‌زنید، با ۵ تا ۶ فصل از زندگی یک شخصیت قرآنی مواجه می‌شوید. قالب روایت در این مجموعه را قطعات کوتاه قرار دادیم تا حتی کم‌حوصله‌ترین مخاطب‌ها هم بتوانند به راحتی با متن ارتباط برقرار کنه. شما وقتی این کتاب‌ها را ورق می‌زنید، با ۵ تا ۶ فصل از زندگی یک شخصیت قرآنی مواجه می‌شوید. از کودکی تا روزهای سفرِ حج و شهادت. هر فصل به قطعات کوتاه یک تا دو صفحه‌ای تقسیم شده است. دامنه مخاطبان این کار وسیع است و همه سنین با هر سطح و پیشینه‌ای می‌توانند مخاطب این اثر باشند.
نویسنده‌های مجموعه چه کسانی هستند و انتخابشان چطور انجام شد؟
ما بنا را بر این گذاشتیم که از نویسنده‌های با تجربه و حرفه‌ای برای نگارش این اثر دعوت کنیم. خانم‌ها اعظم عظیمی و مریم‌السادات حسینی و آقایان محمدعلی رکنی، امیرحسین معتمد و علی غبیشاوی نویسنده‌های خوش‌ذوق و با تجربه‌ای بودن که همگی قبلاً صاحب آثار منتشر شده و افتخارات هنری بودند. از طرفی همگی از لحاظ اعتقادی، نوع زیست و تجارب حرفه‌ای‌شان با موضوع این مجموعه همسویی داشت و این کمک می‌کرد که ارتباط بهتری با اثر برقرار کنند.
فرایندتهیه و تولید مجموعه چقدر زمان برد؟
ما ۳ مرحله را در تولید مجموعه مهاجران تعریف و عملیاتی کردیم. اول فاز پژوهش و جمع‌آوری اطلاعات بود. شهید حسنی اهل مشهد بودند، شهید دانش اهل یزد و سه شهید عزیز که عضو گروه تواشیح باقرالعلوم(ع) بودند، ساکن آبادان بودند. لازم بود تیم‌هایی تشکیل بدیم که به این سه شهر سفر کنند و با خانواده‌ها، دوستان، اساتید و همکاران قرآنی این ۵ شهید مصاحبه کنند و اطلاعات جمع‌آوری کنند. نزدیک به ۴ ماه زمان صرف شد تا این اطلاعات گردآوری شود. فاز دوم یعنی نگارش داستانی از اواسط سال ۹۵ تا اواسط سال ۹۶ یعنی نزدیک به یک‌سال طول کشید. البته در این مدت رفت و برگشت‌هایی صورت می‌گرفت و مدام متن‌ها بازنویسی و اصلاح می‌شد. اواخر سال ۹۶ بالاخره نگارش به اتمام رسید و وارد فاز سوم شدیم؛ یعنی فاز چاپ و توزیع. ایده‌های مختلفی داشتیم برای نحوه انتشار و پخش این کتاب. با چند ناشر وارد مذاکره شدیم و نهایتاً با انتشارات کتابستان معرفت به توافق رسیدیم که در قالب مشارکت این اثر چاپ و توزیع شود و به دست مخاطبین برسد. در حال حاضر در مرحله پخش این مجموعه قرار داریم و کتاب فواد و محسن به چاپ دوم رسیده است.
بازخورد خانواده شهدا در رابطه با تولید چنین مجموعه‌ای چه بود؟
خانواده شهدا بازیگران اصلی این قصه هستند و اگر همیاری و هم‌دلی‌آنها نبود هیچ وقت این مجموعه به ثمر نمی‌نشست. در سالهای گذشته از مؤسسات و سازمان‌های مختلفی برای گفتگو و مصاحبه به این خانواده‌ها مراجعه کردند و این به تدریج می‌توانست باعث اذیت و دلخوری یک خانواده شود. چرا که یادآوری روزهای سخت زندگی و مرور خاطرات عزیزانی که از دست دادند آرامش را از آنها سلب می‌کند.با این حال، این عزیزان نهایت همکاری را با تیم پژوهش ما داشتند و امیدوارم نتیجه کار طوری بوده باشد که آنها هم رضایت داشته باشند.